Okres zaborów

  • Zabór austriacki i Księstwo Warszawskie:  Po III rozbiorze w 1795 miasto znalazło się do 1809 roku pod panowaniem Austrii. Był to dla Lublina okres zastoju społeczno-gospodarczego.W 1809 roku, kiedy do Lublina wkroczyli ułani pułkownika Dominika Dziewanowskiego, obok austriackiego prezydenta Dymitra Władycha funkcję jego zastępcy zgodził się objąć Teodor Gruell-Gretz i sprawować, dopóki władza będzie się znajdować w polskich rękach. W tym samym roku miasto zostało włączone do Księstwa Warszawskiego, a następnie w latach 1810–1815 istniał tu departament lubelski. Jego komendantem był w latach 1810–1812 Dziewanowski. Krótkotrwały epizod Księstwa Warszawskiego (1809–1815) nie przyniósł większego ożywienia gospodarczego, co najwyżej kulturalne. Kwitło życie towarzyskie, gdy w mieście pojawili się dyplomaci i oficerowie napoleońscy. W roku 1811 powstaje w Lublinie loża wolnomularska Wolność Odzyskana.
  • Panowanie rosyjskie:  Po abdykacji Napoleona Lublin w 1813 roku zajęli Rosjanie, w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego, a w roku 1815 Lublin znalazł się w Królestwie Kongresowym, w zaborze rosyjskim. W latach 20. zaczyna się intensywne porządkowanie miasta, a w drugiej połowie wieku powstają pierwsze manufaktury sukiennicze i fabryka tytoniu, rozwijała się działalność oświatowa i kulturalna. W 1818 roku, z inicjatywy Stanisława Staszica, powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk, a w 1826 roku odsłonięto Pomnik Unii Polsko-Litewskiej. Miasto podzielono na dwa cyrkuły: I. – miasto chrześcijańskie i II. – miasto żydowskie. Po wkroczeniu Rosjan do Lublina w 1830 r. Kajetan Morozewicz, działacz powstania listopadowego, ewakuował urząd powstańczy do Kielc. Po oswobodzeniu Lublina przez korpus generała Józefa Dwernickiego przywrócił narodowe władze i wznowił działalność skarbową i wojskową. Po wyjściu wojsk Dwernickiego, Kajetan Morozewicz zorganizował obronę miasta. Musiał je jednak opuścić wraz z powstańcami. Istniejące w latach 1816–1837 województwo lubelskie, jako województwo Królestwa Polskiego, w 1837 przekształcono w gubernię lubelską. Ogromne znaczenie dla rozwoju miasta ma uruchomienie 17 sierpnia 1877 roku połączeń kolejowych z Warszawą i Kowlem, w postaci Kolei Nadwiślańskiej. Wraz z rozwojem przemysłu i budową kolei zmienił się kształt urbanistyczny miasta. Pod koniec XIX i na początku XX wieku następuje w Lublinie znaczny rozwój żydowskiej nauki, polityki i życia kulturalnego. W tym czasie różne grupy społeczne, zawodowe i chasydzkie zaczęły zakładać własne prywatne bożnice, przeważnie umiejscowione w kamienicach na piętrze, czy w oficynach. W 1914 w Lublinie ukazała się broszura pt. „Czy Lublin był miastem rosyjskiem i prawosławnem” autorstwa Tadeusza Ciświckiego. Autor polemizuje z tezą jakoby Lublin leżał w granicach „starożytnej Rusi”. Taka informacja została opublikowana w 222 numerze Lubelskich Wiadomości Gubernialnych