Władysław II Jagiełło (lit. Jogaila, ur. ok. 1362 lub ok. 1352, zm. 1 czerwca 1434 w Gródku) – wielki książę litewski w latach 1377–1381 i 1382–1401, od 1386 mąż Jadwigi Andegaweńskiej i iure uxoris król Polski, najwyższy książę litewski 1401–1434. Syn Olgierda i jego drugiej żony Julianny, córki księcia twerskiego Aleksandra, wnuk Giedymina. Założyciel dynastii Jagiellonów.
Był najdłużej panującym polskim monarchą. Objął tron wielkoksiążęcy w Wilnie po śmierci ojca w 1377. Początkowo wspierany przez swego stryja Kiejstuta, później popadł z nim w konflikt i pozbawił wszelkiej władzy. W 1385 zawarł z Koroną Królestwa Polskiego unię w Krewie, zobowiązując się do przyjęcia chrztu i chrystianizacji Litwy oraz poślubienia królowej polskiej Jadwigi w zamian za tron polski, który objął rok później. W 1401 oddał władzę na Litwie swojemu stryjecznemu bratu, księciu Witoldowi, zachowując tytuł najwyższego księcia Litwy (supremus dux Lituaniae).
Prowadził wielką wojnę z zakonem krzyżackim (1409–1411) i dowodził zwycięskimi wojskami polsko-litewskimi w bitwie pod Grunwaldem. Pokojami toruńskim i melneńskim uregulował stosunki Polski i Litwy z Krzyżakami. Nie przyjął zaproponowanego mu przez husytów tronu czeskiego. Za cenę licznych przywilejów szlacheckich wywalczył sukcesję tronu polskiego dla syna Władysława.
Władysław II Jagiełło – jak wstąpił na tron?
Władysław Jagiełło urodził się na Litwie, w rodzinie księcia Olgierda Giedyminowicza oraz księżniczki twerskiej Julianny. Data jego przyjścia na świat pozostaje wśród badaczy kwestią sporną; przyjmuje się najczęściej rok 1352 albo 1362. Chociaż nie był zapewne pierworodnym synem książęcej pary, ojciec wcześnie upatrzył go sobie jako godnego następcę litewskiego tronu. Główną przeszkodę w realizacji tego celu stanowił stryj Władysława, Kiejstut, formalnie sprawujący z Olgierdem dwuwładzę w państwie. Sprawa sukcesji długo pozostawała między braćmi kością niezgody.
Rodzinne intrygi i zagraniczne kalkulacje
Olgierd zmarł w maju 1377 roku, Kiejstut zaś nieoczekiwanie uznał roszczenia młodego Jagiełły do tytułu wielkiego księcia litewskiego. Zgoda w łonie rodziny nie trwała jednak długo – walka o władzę rozgorzała niebawem ze zdwojoną siłą. Wygrał ją ostatecznie Władysław, który zdołał podstępem uwięzić Kiejstuta wraz z synem Witoldem na zamku w Krewie. Niedługo później stryj stracił życie (oficjalnie mówiono o „niewyjaśnionych okolicznościach” jego zgonu), zaś Witoldowi udało się zbiec z więzienia w kobiecym przebraniu. Ta ucieczka była pierwszym z kilku jego forteli, dzięki którym ostatecznie zdobył przynajmniej część upragnionej władzy: w 1392 r. król Jagiełło został zmuszony zaakceptować go w roli swojej prawej ręki i litewskiego namiestnika.
W jaki sposób Władysław zdołał jednak zasiąść na polskim tronie? Przyczyniły się do tego zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Do tych pierwszych należy zaliczyć przede wszystkim fakt, że na suwerenność Litwy czyhali w owym czasie rosnący w siłę sąsiedzi: Zakon Krzyżacki oraz państwo moskiewskie Dymitra Dońskiego. Z kolei od wewnątrz groziła krajowi wojna domowa, jako że liczne rodzeństwo wielkiego księcia pragnęło wymusić na nim podzielenie się władzą.
W tej atmosferze nieustannego zagrożenia Władysław postanowił schrystianizować kraj, co – jak wierzył – zapewniłoby mu wzrost znaczenia na scenie międzynarodowej, a także ukróciło wewnętrzne tarcia natury religijnej. Po pewnych wahaniach zdecydował się przyjąć chrzest z ręki Polski oraz połączyć losy obu krajów dzięki zawarciu w Krewie unii personalnej (1385). Na mocy podpisanego porozumienia żoną Jagiełły miała zostać Jadwiga Andegaweńska, córka króla Ludwika Węgierskiego, której zamążpójście było z polskiego punktu widzenia sprawą newralgiczną. Jako dziedziczka tronu, Jadwiga formalnie sprawowała władzę nad Wisłą, aczkolwiek na dłuższą metę rządy kobiety nie wchodziły oczywiście w rachubę. Oferta Jagiełły całkowicie rozwiązywała ten problem.
Panowanie Władysława Jagiełły
Krakowskie elity żywiły początkowo nadzieję, że koronacja Litwina uczyni z niego postać marionetkową, którą można będzie manipulować zgodnie z potrzebą chwili. Tak się jednak nie stało: zasiadłszy na polskim tronie, Jagiełło nie zamierzał odgrywać roli figuranta. Od samego początku otaczał się ludźmi zaufanymi, wyłuskując ich zarówno z kręgów świeckich, jak i duchownych. Cudzoziemiec uważany początkowo za gburowatego dzikusa okazał się zatem świetnym strategiem, co nie pozostało bez wpływu także i na uprawianą przez niego politykę zagraniczną.
Konflikt z Krzyżakami
Najważniejsze wydarzenia okresu rządów Jagiełły wiążą się z odpieraniem ataków Zakonu Krzyżackiego. Zagrożenie to dotyczyło u progu XV wieku zarówno Polski, jak i Litwy, wymuszając na naszych panujących skoordynowane działania. Ich rezultatem była wojna z Zakonem, rozgrywana w latach 1409-1411. To właśnie w jej trakcie doszło do legendarnej bitwy pod Grunwaldem (15 VII 1410), kiedy zjednoczone wojska polsko-litewskie nie tylko pokonały Krzyżaków, lecz także położyły kres życiu ich wielkiego mistrza, Ulricha von Jungingena. W bitwie brało udział łącznie około 70 tysięcy rycerzy, co uczyniło z niej jedno z najważniejszych wydarzeń militarnych średniowiecznej Europy.
Władysław II Jagiełło – ciekawostki
W 1393 r. król przeprowadził reformę monetarną. Nową monetę nazwano półgroszem, miała wartość 3 denarów.
Pojawienie się w państwie polskim nowej dynastii panującej znacznie wpłynęło na historię i rozwój koziego grodu. Za Jagiellonów nadeszły dla Lublina najlepsze i najpomyślniejsze czasy.
Wielką szansą dla miasta stała się zawarta w 1385 roku unia Polski z Litwą. Wtedy po raz pierwszy w swoich dziejach Lublin był miejscem wydarzenia o międzynarodowym znaczeniu.
Władysław Jagiełło ufundował w 1400 r. odnowienie podupadającej Akademii Krakowskiej, zwanej odtąd na jego cześć Uniwersytetem Jagiellońskim.
Według słów Jana Długosza, król Jagiełło stronił od alkoholu. Lubił natomiast odprężające kąpiele i prosty ubiór.